Writings and music inspired by science

On Bruno Latour’s Parliament of Things

Or should that be Parliament of Processes? A non-anthropocentric, inclusive view: the Metabolism Manifesto addressed at the United Nations and the World Health Organization. Written at NIAS. Thanks to Tanu Patodia and Fenneke Wekker for suggestions, edits and encouragement. Inspired by Bruno Latour’s work (overview).

Landslide experience

My sabbatical at the Netherlands Institute for Advanced Studies in the humanities and social sciences (NIAS) was an intellectual landslide experience.

Delta’s in de toekomst

De geschiedenis van een falende deltacommissaris op een bewoond Antarctica in het jaar 2242. Onderdeel van Project Antarctica, uitgevoerd in het jaar 2419.

Sounds of estuaries

Sonified data of bends in river estuaries as the ebb and flood flow in and out from the sea. I increased the fundamental frequency of the diurnal tides to 110 Hz to be able to hear them. The bends are reported in our observational paper in Geology(scroll down the list for the Westerschelde). Sounds and the poem below are published on my SoundCloud page.

Listen, this is how the geosphere must sound
and make the harmonies of stellar spheres be drowned.

The sea at river mouths breathes in and out
in the tow of two celestial orbs
on the diurnally revolving globe
and the discharge of a fluvial fount.

The sinuous tideways slowly diverge,
abandoning land for a seashore dirge.
Once the wailing of the ebb egresses,
the foaming flood intrudes to repossess.

Had we been a species of a slower bent,
we could have strived to overhear, like Ents,
emerging from the turning tidal flows
sublunary harmonics of the seaboard,

as scores of bends vibrate their overtones,
and timbre scaled by length of littoral zone,
like, when strings are struck by sweeping bows,
the cello sings and rings its sounding board.

Piano

All research proposals for my projects were written at the keyboards of my laptop and my piano (Yamaha YUS3 Silent). Hence this planetary, fluvial and estuarine research is now somehow associated to specific composers in my mind. For example, the piece Cathedrale Engloutie by Claude Debussy I associate with the building up of my entire research program from the theme of water and sediment movement.

Nederland in ideeën: Wat ons dagelijks wrijft

Verschenen als hoofdstuk in het boek Dit wil je weten (2015): Wetenschappers ondernemers en kunstenaars geven adviezen voor het dagelijks leven

Dagelijks hebben we last van wrijving. Het is de verliespost op de energierekening van alles wat beweegt. Wrijving remt fietsen, auto’s en vliegtuigen, en veroorzaakt hinderlijke warmte en geluiden. Dat komt omdat onderdelen langs elkaar schuiven, omdat er wielen en andere onderdelen rollen en omdat water of lucht niet zonder wrijving langs een fietser, auto of vliegtuig stromen. Het is daarbij een lastige factor in de natuurkunde en de wrijvingscoëfficiënt moet meestal proefondervindelijk worden vastgesteld. Op de glijbaan kwam je er als kind al achter dat een plastic zak veel beter glijdt dan een ‘verkeerde’, stroeve broek.

In de aardwetenschappen draait bijna alles om wrijving. Bij bewegingen van de aardkorst bijvoorbeeld. Twee op elkaar botsende of langs elkaar schuivende platen aardkorst ‘plakken’ meestal aan elkaar vast, maar af en toe wordt de hoog opgelopen spanning even snel ontladen in een verschuiving langs een breuk: een aardbeving. Deze afwisseling van kleven en schuiven is een vorm van wrijving, en in dit geval een gevaarlijke omdat de precieze tijd, plaats en magnitude van een aardbeving bijna niet te voorspellen zijn.

Ook aan het oppervlak van de planeet kleven en schuiven de lucht, het water en aarde met horten en stoten. Puinlawines, aardverschuivingen en modderstromen ontstaan waar bergketens afbrokkelen door weer en wind. Bij een kleine verandering, zoals een regenbui, kan een berghelling zomaar van een stabiele in een instabiele toestand overgaan, om met veel geweld naar beneden te komen. De helling van puinhellingen en puinwaaiers laat zien bij welke hoek het materiaal weer tot stilstand kwam, waarbij zwaartekracht en wrijving elkaar zogezegd ophieven. Hoe ruwer het materiaal in een lawine, hoe groter de wrijving en hoe steiler de helling. Dit is eenvoudig bij het ontbijt, in de keuken of bij de wetenschap & technologieles op de basisschool te onderzoeken door verschillende soorten hagelslag, muesli of andere korrels en poeders zo steil mogelijk op een bergje te gieten. Ook hier is een afwisseling van kleven en schuiven te bemerken. Als je rustig giet is goed te zien dat zich eerst een steile helling opbouwt, die plotseling in beweging komt en dan bij een flauwere helling tot stilstand komt. Een andere zwaartekracht zoals op Mars of op de maan heeft ook wel enig effect, zoals ik ondervond in een proef met lawines. Door met een vliegtuig gecontroleerd uit de lucht te vallen veroorzaakten we lagere zwaartekracht, waarbij het verschil tussen de statische, steile helling en stromende, flauwe helling nog groter werd dan op aarde.

Lucht- en waterstroming ondervinden niet alleen wrijving van het aardoppervlak maar maken ook hun eigen wrijving. In rivierwater bijvoorbeeld ontstaan wervelingen in het turbulente water, vooral bij de bodem en de oevers. Rivierwater zonder wervels zou een stroomsnelheid van kilometers per seconde kunnen halen, veel sneller in elk geval dan water met wervels. Maar turbulentie ontstaat heel gemakkelijk en de wrijving die er het gevolg van is, zorgt voor opstuwing van het water, wat de kans op overstromingen vergroot. In water zou je een afwisseling van kleven en schuiven zoals bij de aardbevingen niet direct verwachten, maar in een sliert van wielrenners, en vele andere situaties, komt iets dergelijks wel degelijk voor: als de vloeistof eenmaal beroerd en extra turbulent is, wordt de wrijving juist kleiner. Daardoor kan je met minder moeite mee in de slipstream van een fietser, auto of gans vóór je. Wrijving is dus niet alleen een verliespost op de energierekening en een gevaar voor de samenleving, maar is ook nog eens onbetrouwbaar veranderlijk. Dat geeft gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld wanneer je uitglijdt op een gladde vloer of weg, wanneer er een berghelling naar beneden schuift, of wanneer de aardkorst bij een breuk plotseling verschuift. Ik heb maar goed gekeken waar ik mijn huis kocht en houd altijd meer dan twee seconden afstand op de weg.

Maar ik kan me nauwelijks een wereld zonder wrijving voorstellen. Vrijwel al onze voortbeweging maakt gebruik van wrijving, bijvoorbeeld tussen je voetzool en de vloer, tussen de wielen en de weg, en tussen vleugels en de lucht. Zonder wrijving lukt dat niet! Hoe zou je je anders moeten afzetten, gas moeten geven en je vleugels uitslaan? Zelfs een moonwalk wordt lastig. En, laten we er maar niet omheen draaien, hoeveel zouden we merken van seks zonder wrijving? Ons dagelijks leven zit gelukkig vol met wrijving.